Quảng Cáo Thực Phẩm 2025 "Mê Cung" Pháp Lý Và Lời Giải Đáp Từ Bộ Y Tế
Quảng cáo là một phần tất yếu trong chuỗi giá trị của ngành hàng thực phẩm. Tuy nhiên, đây cũng là lĩnh vực chịu sự giám sát pháp lý chặt chẽ nhất do ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Một trong những vướng mắc lớn nhất mà các doanh nghiệp F&B thường gặp phải là: "Liệu mọi loại thực phẩm đều phải đăng ký nội dung trước khi quảng cáo?"
Câu hỏi này, được ông Trần Ngọc Hiếu (TPHCM) nêu lên Cổng Thông tin điện tử Chính phủ liên quan đến sản phẩm bia, đã làm nổi bật một lầm tưởng phổ biến. Nhiều doanh nghiệp đang nhầm lẫn giữa hai văn bản pháp luật: Nghị định 15/2018/NĐ-CP (quy định chi tiết Luật An toàn thực phẩm) và Nghị định 181/2013/NĐ-CP (hướng dẫn Luật Quảng cáo).
Sự nhầm lẫn này có thể dẫn đến hai kịch bản: hoặc lãng phí nguồn lực để tuân thủ một thủ tục không bắt buộc, hoặc tệ hơn, "quên" tuân thủ các quy định bắt buộc khác và đối mặt với rủi ro pháp lý nặng nề.
Bài viết này sẽ phân tích chi tiết câu trả lời từ Bộ Y tế, làm rõ "danh sách vàng" các loại thực phẩm BẮT BUỘC phải đăng ký, và chỉ ra những "cạm bẫy" pháp lý mà các loại thực phẩm thông thường (như bia, nước giải khát, bánh kẹo...) phải đối mặt.
"Danh Sách Vàng": 4 Nhóm Thực Phẩm BẮT BUỘC Đăng Ký Nội Dung Quảng Cáo
Câu trả lời dứt khoát từ Bộ Y tế, dựa trên quy định tại Điều 26 Nghị định số 15/2018/NĐ-CP, đã xác định rõ "vùng kiểm soát". Chỉ có 4 nhóm sản phẩm sau đây phải thực hiện thủ tục đăng ký nội dung trước khi tiến hành quảng cáo.
Đây là 4 nhóm thực phẩm có ảnh hưởng trực tiếp và nhạy cảm nhất đến sức khỏe người tiêu dùng, đòi hỏi sự kiểm duyệt nội dung gắt gao nhất từ cơ quan quản lý.
1. Thực Phẩm Bảo Vệ Sức Khỏe
Đây là nhóm thực phẩm bị quản lý chặt chẽ nhất.
Định nghĩa: Là sản phẩm được dùng để bổ sung vào chế độ ăn uống hằng ngày, nhằm duy trì, tăng cường, cải thiện các chức năng của cơ thể, giảm nguy cơ mắc bệnh.
Lý do phải đăng ký: Ranh giới giữa "thực phẩm" và "thuốc" ở nhóm này là rất mong manh. Nguy cơ quảng cáo "thần thánh hóa" công dụng, gây hiểu lầm cho người bệnh (khiến họ từ bỏ điều trị y tế) là rất cao.
Yêu cầu bắt buộc: Quảng cáo phải có dòng chữ "Thực phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh" một cách rõ ràng.
2. Thực Phẩm Dinh Dưỡng Y Học
Định nghĩa: Còn gọi là "thực phẩm dùng cho mục đích y tế đặc biệt", đây là loại thực phẩm được chỉ định để điều chỉnh chế độ ăn của người bệnh, chỉ được sử dụng dưới sự giám sát của nhân viên y tế.
Lý do phải đăng ký: Đây là sản phẩm dành cho đối tượng đặc biệt (bệnh nhân). Việc quảng cáo sai lệch thông tin, sai đối tượng sử dụng có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe.
3. Thực Phẩm Dùng Cho Chế Độ Ăn Đặc Biệt
Định nghĩa: Là những thực phẩm được chế biến hoặc phối trộn theo công thức đặc biệt để đáp ứng các yêu cầu về ăn kiêng cụ thể, ví dụ: thực phẩm cho người tiểu đường, người cao tuổi, người không dung nạp gluten...
Lý do phải đăng ký: Giống như nhóm 2, sản phẩm này nhắm đến các đối tượng có nhu cầu dinh dưỡng đặc thù. Việc đăng ký nội dung giúp đảm bảo các tuyên bố về dinh dưỡng (ví dụ: "low-gluten", "sugar-free") là chính xác, tránh gây hại cho người sử dụng.
4. Sản Phẩm Dinh Dưỡng Dùng Cho Trẻ Đến 36 Tháng Tuổi
Định nghĩa: Các loại sữa, bột ăn dặm, sản phẩm bổ sung... Đây là nhóm thực phẩm đặc biệt nhạy cảm.
Lý do phải đăng ký: Trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Việc quảng cáo các sản phẩm này phải được kiểm duyệt để đảm bảo tính khoa học, trung thực, đặc biệt là không vi phạm các quy định về khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ.
Lưu ý: Các sản phẩm này không được thuộc trường hợp cấm quảng cáo quy định tại Điều 7 của Luật Quảng cáo (ví dụ: sữa thay thế sữa mẹ dùng cho trẻ dưới 24 tháng tuổi).
Kết luận ngắn: Nếu sản phẩm thực phẩm của bạn (ví dụ: bia, nước ngọt, bánh kẹo, thực phẩm thông thường...) KHÔNG thuộc 4 nhóm trên, bạn KHÔNG CẦN làm thủ tục đăng ký nội dung trước khi quảng cáo.
Lỗ Hổng Tư Duy Chết Người: "Không Cần Đăng Ký" KHÔNG CÓ NGHĨA Là "Muốn Quảng Cáo Gì Cũng Được"
Đây chính là điểm "sập bẫy" lớn nhất của các doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm. Câu trả lời của Bộ Y tế đã chỉ rõ:
"...Tuy nhiên, các tổ chức, cá nhân khi quảng cáo các sản phẩm thực phẩm này vẫn phải tuân thủ đầy đủ các quy định về quảng cáo hiện hành (Luật Quảng cáo, Nghị định số 181/2013/NĐ-CP)..."
Điều này có nghĩa là gì?
Nghị định 15/2018/NĐ-CP chỉ "cởi trói" về mặt thủ tục hành chính (thủ tục đăng ký) cho các thực phẩm thông thường, chứ không "cởi trói" về trách nhiệm nội dung.
Doanh nghiệp được trao quyền "tự kiểm duyệt" nội dung quảng cáo thực phẩm của mình. Và đây là lúc Nghị định 181/2013/NĐ-CP và Luật Quảng cáo phát huy tác dụng. Dù Điều 12 (về đăng ký) không còn áp dụng cho các thực phẩm như bia, nhưng các quy định cấm và quy định chung về quảng cáo vẫn còn nguyên giá trị.
Nếu doanh nghiệp của bạn quảng cáo sai, bạn sẽ không bị phạt vì "không đăng ký", mà sẽ bị phạt nặng hơn rất nhiều vì "quảng cáo sai sự thật" hoặc "vi phạm điều cấm của luật". Trách nhiệm chứng minh nội dung quảng cáo thực phẩm là đúng sự thật thuộc về chính doanh nghiệp.
"Vùng Đỏ" Pháp Lý: 3 Điều Cấm Kỵ Khi Quảng Cáo Bất Kỳ Loại Thực Phẩm Nào
Khi bạn không còn "lá chắn" bảo hộ từ việc được cơ quan nhà nước "duyệt" nội dung, bạn phải tự chịu trách nhiệm 100%. Dưới đây là 3 "vùng đỏ" tuyệt đối phải tránh khi quảng cáo bất kỳ sản phẩm thực phẩm nào:
1. Cấm Tuyệt Đối Quảng Cáo "Thần Thánh Hóa" (Như Thuốc)
Hành vi: Quảng cáo thực phẩm thông thường nhưng lại gây hiểu lầm là thuốc chữa bệnh. Sử dụng các từ ngữ như "điều trị", "chữa khỏi", "đặc trị"...
Rủi ro: Đây là lỗi nặng nhất, có thể bị phạt tiền rất cao và buộc phải cải chính thông tin. Bất kỳ loại thực phẩm nào, dù là bia, nước ngọt hay bánh kẹo, nếu quảng cáo "chữa sỏi thận" hay "chữa đau dạ dày" đều là vi phạm nghiêm trọng.
2. Cấm Quảng Cáo Gây Hiểu Lầm và So Sánh Trực Tiếp
Hành vi: Quảng cáo sai sự thật về thành phần, công dụng của thực phẩm. Sử dụng các từ như "số 1", "tốt nhất", "duy nhất" mà không có tài liệu chứng minh hợp pháp. So sánh trực tiếp chất lượng sản phẩm thực phẩm của mình với sản phẩm của đối thủ cạnh tranh.
Rủi ro: Bị phạt vì cạnh tranh không lành mạnh và lừa dối người tiêu dùng.
3. Cấm Sử Dụng Hình Ảnh, Uy Tín Của Y Bác Sĩ
Hành vi: Sử dụng hình ảnh, thư tín, lời khuyên của bác sĩ, dược sĩ, hoặc các đơn vị y tế để quảng cáo, khuyên dùng sản phẩm thực phẩm.
Rủi ro: Đây là hành vi bị cấm tuyệt đối để tránh việc người dân tin tưởng mù quáng vào chuyên gia mà lạm dụng sản phẩm. Kể cả khi quảng cáo thực phẩm thông thường, hành vi này cũng không được phép.
Case Study Điển Hình: Quảng Cáo Bia – Một Loại Thực Phẩm Với Quy Định "Riêng"
Quay trở lại câu hỏi gốc về bia. Như đã phân tích, bia (thuộc nhóm thực phẩm thông thường) không cần đăng ký nội dung quảng cáo.
Nhưng bia lại là một sản phẩm thực phẩm "đặc biệt", chịu sự điều chỉnh thêm của Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia (2019). Vì vậy, quảng cáo bia còn phải tuân thủ các quy định khắt khe hơn cả các loại thực phẩm thông thường khác:
Cấm quảng cáo rượu có nồng độ cồn từ 15 độ trở lên. (Bia thường dưới 15 độ nên được phép).
Cấm quảng cáo trên truyền hình trong khung giờ vàng (18h-21h).
Cấm quảng cáo nhắm đến trẻ em (dưới 18 tuổi) hoặc sử dụng hình ảnh trẻ em.
BẮT BUỘC phải có cảnh báo về tác hại của rượu, bia (ví dụ: "Uống rượu bia có thể gây tai nạn giao thông", "Đã uống rượu bia - không lái xe").
Không được quảng cáo trên các phương tiện giao thông, trong các cơ sở y tế, giáo dục...
Rõ ràng, việc "không cần đăng ký nội dung" không đồng nghĩa với "tự do". Trách nhiệm tự kiểm duyệt của doanh nghiệp sản xuất thực phẩm có cồn như bia thậm chí còn nặng nề hơn.
Checklist 3 Bước Tự Kiểm Duyệt Quảng Cáo Thực Phẩm
Thay vì hoang mang giữa các Nghị định, doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm nên thiết lập một quy trình tự kiểm duyệt nội dung 3 bước sau đây để đảm bảo an toàn pháp lý:
Bước 1: Phân Loại Thực Phẩm
Sản phẩm thực phẩm của tôi có phải là Thực phẩm bảo vệ sức khỏe, Dinh dưỡng y học, Ăn kiêng đặc biệt, hay Dinh dưỡng cho trẻ dưới 36 tháng tuổi không?
Nếu CÓ: Dừng lại. Phải soạn hồ sơ và gửi đăng ký nội dung quảng cáo tại cơ quan có thẩm quyền.
Nếu KHÔNG (là bia, nước ngọt, bánh kẹo...): Chuyển sang Bước 2.
Bước 2: Rà Soát Các Điều Cấm Của Luật Quảng Cáo
Nội dung quảng cáo thực phẩm của tôi có:
Gây hiểu lầm là thuốc? (KHÔNG)
Dùng từ "nhất", "số 1" vô căn cứ? (KHÔNG)
So sánh trực tiếp với đối thủ? (KHÔNG)
Dùng hình ảnh y bác sĩ? (KHÔNG)
Bước 3: Rà Soát Các Quy Định Ngành (Nếu Có)
Sản phẩm thực phẩm của tôi có phải là mặt hàng "nhạy cảm" (như rượu, bia) không?
Nếu CÓ: Phải tuân thủ thêm các quy định riêng của ngành đó (ví dụ: không quảng cáo giờ vàng, phải có cảnh báo sức khỏe...).
Chỉ khi vượt qua cả 3 bước này, chiến dịch quảng cáo thực phẩm của bạn mới thực sự "an toàn" về mặt pháp lý.